مقالات معماری

1. درصد ساخت ساختمان چیست؟ بر چه اساسی ساخته میشود؟ 


درز انقطاع چیست؟بر چه اساسی محاسبه میشود؟ 

3.مشرفیت چیست؟بر چه اساسی محاسبه میشود

درصد ساخت ساختمان چیست؟ بر چ اساسی ساخته میشود؟ 

 در طی سال های اخیر کیفیت ساخت و ساز در ایران تبدیل به معضل مهمی شده است . در خیلی موارد به دلیل نظارت ضعیف، ساختمان سازی در ایران فاقد مشخصات فنی مورد نیاز است و این در حالیست که امروزه در دنیا از مشخصات فنی برای کم شدن قیمت تمام شده ساخت مسکن استفاده می شود ؛ در زلزله اخیر آذربایجان هم بسیاری از ساختمان ها به دلیل بافت سنتی و فرسوده تخریب شدند.

این موضوع انتقاد و نگرانی کارشناسان نسبت به کیفیت ساخت و ساز ها را در بر داشت و مجلس نسبت به این موضوع واکنش نشان داد. به گفته علی مروی نماینده مجلس شورای اسلامی، کیفیت ساخت و ساز در ایران بسیار ضعیف و بناها باید با مصالح استاندارد و رعایت اصول فنی ساخته شوند.
طی میزگردی با نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، نگاهی داشتیم به شرایط موجود و کیفیت ساخت ساز در ایران؛ با حضور منصور آرامی ، حسین محمد زاده و حامد قادر مرزی از اعضای کمیسیون عمران مجلس و هاشم بنی هاشمی عضو کمیسیون انرژی مجلس.

  با توجه به تاکیدی که در سال های اخیر بر موضوع صنعتی سازی شده است و همچنین قانون گذاری صریح مجلس در مورد مشخصات فنی ساخت و ساز، به طور کلی ارزیابی شما ازکیفیت ساخت و ساز در ایران چیست؟
هاشم بنی هاشمی: اگر بخواهیم مناطق مختلف ایران را از لحاظ کیفیت دسته بندی کنیم، خواهیم دید که تهران از کیفیت بیشتری برخوردار است اما به مرور وضعیت ساخت و ساز در دیگر کلان شهرها هم شبیه تهران شده است. از سوی دیگر با افزایش سرمایه گذاری، خریداری کالاهای نامرغوب کمترشده بنابراین کیفیت افزایش یافته است. ساخت و ساز در مناطق زلزله زده به مراتب بهتر شده است ولی هنوز هم در مناطق روستایی ساختمان های زیادی نیاز به بازسازی دارند شاید تنها 30 تا 40 درصد مناطق روستایی از استحکام لازم برخوردارند یا بافت های فرسوده که بخش اعظم فضای شهری را در بر می گیرند باید با همکاری شهرداری و وزارت مسکن و شهرسازی نوسازی شوند. با رشد سریع جمعیت نیاز به نوسازی بافت فرسوده و بازسازی مناطق روستایی بیشتر می شود.
منصور آرامی: قطعا ساخت و ساز در مناطق مختلف، متفاوت است هرچند همه باید از قوانین شهرسازی و نظام مهندسی تبعیت کنند. با رعایت این قوانین کیفیت بالا میرود ولی در صورت عدم رعایت قوانین متخصصین و شرکت های سازنده نمی توانند به درستی عمل نمایند.
زیرساخت ها و خدمات موجود در طرح مسکن مهر یکی از نقاط ضعف به شمار می رود و متاسفانه ساخت و سازهای این چنینی به دست افراد غیر متخصص افتاده که توان به جلو راندن این طرح را ندارند. عدم توان مردم در پرداخت هزینه ها، عدم ساخت و ساز در بافت های فرسوده، بالا و پایین شدن نرخ ها از سوی پیمانکاران، نبود مراکز فرهنگی و خدماتی در اطراف شهرک ها و ... از جمله مشکلات طرح مسکن مهر است که باید هرچه سریع تر از سوی مسئولان دولتی پیگیری و حل و فصل شود.
حسین محمدزاده: ساخت و ساز به شکل سنتی به سه دهه 40، 50 و 60 مربوط می شود؛ استفاده از مصالح ساختمانی غیر استاندارد و بی کیفیت در ساخت و سازها، موجب شده است عمر ساختمان در ایران ۲۵ تا ۳۰ سال بیشتر نباشد ؛ از دهه 60 به بعد با شکل گیری سازمان نظام مهندسی امر ساخت ساز از شرایط بهتری برخوردار شد ، چون ساختمان ها با رعایت اصول فنی ساخته می شدند از طول عمر واستحکام بیشتری برخوردار بودند.
حامد قادر مرزی: با وقوع زلزله بهتر می توانیم ساخت و سازها را مورد ارزیابی قرار دهیم. تا حادثهای مانند زلزله رخ ندهد مردم رغبت به مقاومسازی مسکن خود ندارند البته ممکن است این کار هزینهبر باشد اما هزینه ساخت یک مسکن به مراتب بیشتر از مقاوم سازی آن است.
در زلزله بم و آذربایجان ساختمان های نو ساز کاملا تخریب شدند و حتی اسکلتی از آنها باقی نماند. عدم مقاومت ساختمان ها به سه اصل اساسی مربوط می شود: بخش اول به عدم توجه مالکان به اصول فنی بر می گردد؛ اگر اصول فنی و مقاوم سازی در ساختمان رعایت نشود، بنا با کوچکترین حادثه ای آسیب می بیند و این به ضرر مالک است، بخش دوم به ضعف نظارت مهندسان کارآمد مربوط می شود که خیلی از آنها با علم روز و اصول فنی هماهنگ و آشنا نیستند و بخش سوم هم مربوط به بی ثباتی و بالا بودن هزینه ساخت و ساز در کشور است. عدم ثبات قیمتهای بازار مصالح و استفاده نکردن از اجناس مرغوب از تاثیر گذارترین عوامل در نامطلوب بودن کیفیت مسکن است؛ متاسفانه یکسری فسادهای مالی در مسکن و حوزه انبوهسازان نیز وجود دارد که حتی از سوی ناظران اعمال قانون نمی شود و از خطاهای مهندسین در ساخت و ساز چشم پوشی می شود. چنین مسائلی باعث افت کیفیت فنی و عدم ایمنی واحدهای مسکونی شده است.
در ساختمان های دولتی مانند مدارس و ... چون هزینه برعهده دولت است از مصالح مرغوب و با دوام استفاده میشود؛ در زلزله آذربایجان و بم هم آثار باقی مانده از این ساختمان ها به خوبی مشاهده می شود و امیدوارم بناهایی هم که توسط مسکن مهر ساخته شده اند در مواقع زلزله بتوانند مقاومت خوبی داشته باشند.

  هر وقت حادثه یا زلزله ای در ایران رخ می دهد، مسئولان بر ضرورت و کیفیت ساخت و سازها تاکید میکنند؛ اما پس از مدتی این موضوع مجددا فراموش می شود نظر شما در این خصوص چیست؟
هاشم بنی هاشمی: بله این حقیقت دارد ولی به این صورت نیست که به طور کامل فراموش شود؛ ارائه پروانه ساخت و نظارت بر کیفیت ساخت و ساز براساس قوانین و مقررات انجام می گیرد تا ساختمان ها به صورت مهندسی و با رعایت اصول ساخته شوند.
منصور آرامی: با توجه به این که کشور ایران روی نوار زلزله خیز دنیا قرار دارد و بافتهای فرسوده در شهرها و روستاها وسعت زیادی دارند تاکید ما بر اجرای قوانین بیشتر است و دستگاه های ذیربط باید به قوانین پایبند باشند تا با خرابی مواجه نشویم، در امر ساختمان سازی متخصصین باید به طور جدی بر اجرای کار نظارت داشته باشند؛ این آسیبها فقط در هنگام زلزله اتفاق نمی افتد گاهی به دلیل عدم رعایت اصول فنی با حوادثی  مواجه می شویم که جبران ناپذیر است و ساخت مجدد آن احتیاج به هزینه بالایی دارد.
حسین محمدزاده: اگر خوب بنگریم خواهیم دید که ساخت و ساز در ایران نسبت به چند دهه گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است که این امر در شهرهای کوچک به خوبی قابل مشاهده است. در زلزله آذربایجان خانه هایی که دارای بافت سنتی بودند به راحتی تخریب شدند ولی پایه و اسکلت بعضی بناها همچنان مقاوم واستوار پا برجا باقی مانده بود چرا که به لحاظ ایمنی بر اساس اصول فنی ساخته شده اند. در حال حاضر بنیاد مسکن با احداث بناهای مقاوم و مستحکم تا حدودی توانسته از بروز حوادث جلوگیری کند؛ بناهایی که از طریق وام در اختیار مردم گذاشته می شوند، بر اساس اصول فنی ساخته شده اند که در مواقع زلزله آسیب اساسی به آن ها وارد نمی شود.
حامد قادر مرزی: همان طور که می دانیم تهران بر روی گسل زلزله قرار گرفته است، وقتی زلزله بم رخ داد مسئولان تازه به فکر پیشگیری از زلزله تهران افتادند اما خیلی زود این موضوع هم فراموش شد؛ متاسفانه در جامعه ما وقتی حادثهای رخ می دهد بیشتر به فکر درمان آن هستیم تا پیشگیری، که به مرور زمان هم به فراموشی سپرده می شود؛ مسولان باید به جای درمان آسیب های ناشی از زلزله حتیالامکان زمینههای فرهنگ سازی پیشگیری را از طریق آموزش مردم (مدارس و ... ) قوت بخشند و هم چنین با مقاومسازی ساختمان ها از این گونه آسیب ها جلوگیری کنند. نا به سامانی در عرصه اقتصاد تاثیر به سزایی در کیفیت بخش تولیدات داشته است. البته ما نمی توانیم موقعیت ساخت وساز در ایران را با سایر کشورها مقایسه کنیم، زیرا ساخت و ساز در ایران نسبت به کشورهای دیگر گاهی ضعیف و گاهی خوب عمل کرده است به عنوان مثال در زلزله ژاپن امواج دریا باعث تخریب ساختمان ها شد. در کشور ایران معمولا زلزله بین 6 تا 7 ریشتر اتفاق می افتد. همان طور که وزیر محترم بهداشت اعلام کردند در زلزله آذربایجان دویست وسی چهار نفر و در زلزله بم هم 26 هزار نفر کشته شدند؛ پس می بینیم که تعداد خسارات وارد بر زلزله آذربایجان بیشتر بوده است.

  یک بخش عدم کیفیت ساختمان هایی که ساخته میشوند مربوط به مصالح بی کیفیت است و بخش دیگر به رعایت اصول مهندسی، برای هریک از این دو مشکل چه راه حلی پیشنهاد می کنید؟
هاشم بنی هاشمی: شهرداری، سازمان نظام مهندسی و وزارت کار و امور اجتماعی باید طبق قوانین عمل نموده و به این روند نظارت داشته باشند؛ وزارت کار و امور اجتماعی باید با تربیت نیروی انسانی و آموزش دیده به پیشبرد بهتر قوانین کمک کند چرا که قوانین هست اما نیروی انسانی مناسب وجود ندارد. یکی از مشکلاتی که به خاطر مهاجرت بی رویه به شهرهای بزرگ به وجود آمده ساخت و ساز غیر قانونی در حاشیه شهرها است. در بحث معماری شهری با توجه به ارتقاء وضعیت زندگی مردم، باید ساخت و سازهای مربوط به فضای سبز، معابر وگذرگاهها و ... بیشتر صورت گیرد.
منصور آرامی: من به شخصه از اینکه فعالیت های مربوط به ساخت و ساز و تولید مصالح به افراد غیر متخصص واگذار شود مخالف هستم. این فعالیت ها نیاز به نظارت مستقیم افراد متخصص و کارشناس دارد. هر 10 سال یک بار زلزله بزرگی در کشور رخ میدهد، دولت در برنامه چهارم و پنجم و نیز قوانین سالانه موظف است که بافتهای فرسوده را طی 10 سال مقاومسازی کند که برای تحقق آن نیاز به اهتمام جدی مجلس و دولت دارد.
کمتر از 10 درصد بافتهای فرسوده مقاومسازی شده است، علاوه بر این برخی بافتهای حاشیه شهر بدون رعایت استانداردها ساخته میشود که خود عامل خطر است. رسیدگی به بافتهای فرسوده نیاز به تسهیلات و فعالیت همهجانبه شهرداران و بنیاد مسکن و مردم دارد.
حسین محمدزاده: ساخت ساز در روستا و شهر براساس اصول و مقررات خاص خود انجام می گیرد. امر احداث بنا در روستا باید از ضوابط روستایی و مصالح استاندارد و ... تبعیت کند.
اگر کسی به اصول و مقررات ساخت و ساز توجه نکند مانند فردی است که قانون را زیر پا گذاشته است؛ خوشبختانه در کشور ما نکات لازم در ساخت و ساز به خوبی پیش بینی شده است و طبق مقررات صورت می گیرد.
حامد قادرمرزی: در چند سال اخیر به دلیل بی ثباتی قیمت های بازار مواد اولیه، تولیدکنندگان بخش ساختمان تصمیم گرفتند کیفیت تولیدات خود را کاهش دهند و قیمتهای تولیدات را بالا ببرند؛ متاسفانه نا به سامانی در عرصه اقتصاد بر کیفیت تولیدات بخش ساختمانی تاثیر به سزایی گذاشته است. بخش خصوصی نیز که این روزها بازار مسکن را در دست گرفته است اهمیتی به بحث کیفیت ساخت و سازها نمیدهد؛ چرا که نظارتی نیز بر کارشان وجود ندارد. مهم ترین حمایت از تولید کنندگان ثابت نگه داشتن قیمت تولیدات در بازار است که این امر باعث می شود مردم از مصالح با کیفیت در ساخت وساز ها استفاده کنند.

  سال گذشته وزیر دستور حذف برخی مصالح مانند آجر را از ساخت و سازها صادر کردند، چقدر این نوع دستورها ضمانت اجرایی پیدا می کند؛ مجلس و کمیسیون عمران چه برنامه ای برای نظارت  به این نوع دستورها دارد؟
حامد قادرمرزی: نمی توان گفت با دستور همه مشکلات درساخت و ساز حل می شود، باید از طریق شیوه های نوین مثل رسانه ها، فرهنگ سازی کرده و مردم را توجیه نمود؛ ما یک کشور در حال توسعه هستیم که مردم در بسیاری از شهرهای ایران به صورت سنتی زندگی می کنند و روحیات محافظه کارانه دارند که به سختی تغییر پذیرند.
بنی هاشمی: درگذشته در معماری بناها از چوب و دیوارهای حمال و آجرهای سنگین و توپر هاشم استفاده میشد و اغلب ساختمان ها یک یا دو طبقه بودند اما امروزه با افزایش ارتفاع ساختمان ها دیگر نیازی به استفاده از آجرهای سنگین و توپر نیست و آن ها جای خود را به آجرهای سفالی داده اند و برای استحکام بیشتر از فلز استفاده می شود.
منصور آرامی: نظارت بر ساختمان ها بر طبق آیین نامه و مقررات منضبط انجام می گیرد؛ قطعا مجلس هم وارد عمل می شود و با قانون شکنان برخورد جدی خواهد شد.
حسین محمد زاده: آجر به عنوان مصالح ساختمانی شناخته شده است که مورد بهره برداری قرار می گیرد و با توجه به وزن و قیمت مصالح ساختمان ارائه می شود که امروز استفاده از آجر در ساخت ساز محدود یا ممنوع شده است و از آجرهای سفالی استفاده می شود که ارزان تر، سبک و جایگزین خوبی هستند

درز انقطاع چیست؟بر چه اساسی محاسبه میشود؟ 

درزها : 

انقطاع : درز بین دو ساختمان ، حداقل عرض در هر طبقه برابر با یک صدم ارتفاع آن طبقه از روی تراز پایه ( پی یا روی دیوار حائل ) میباشد . 
2- فاصله هر طبقه ساختمان از مرز زمین مجاور ( دیوار همسایه ) حداقل باید برابر با پنج هزارم ارتفاع آن طبقه از روی تراز پایه باشد 
3- در ساختمان های با اهمیت زیاد و خیلی زیاد ( بیمارستان ، درمانگاه ، فرمانداری ، پمپ بنزین ، پلیس ، مدرسه و ... ) یا در ساختمان های با هشت طبقه و بیشتر ( بالای 50 متر ارتفاع از روی پی یا دیوار حائل ) این عرض در هر طبقه نباید کمتر از جاصلضرب تغییر مکان جانبی نسبی طرح آن طبقه ضربدر ضریب رفتار سازه R در نظر گرفته شود . 
4- هریک از ساختمان های مجاور یکدیگر ملزم به رعایت فاصله ای معادل تغییر مکان جانبی نسبی طرح آن طبقه در0.5R باشد . 
5- فاصله درز انقطاع را میتوان با مصالح کم کقاومت که در هنگام وقوع زلزله به آسانی خرد میشود به نحو مناسبی پر نمود . 

ببینید ، برای درز انقطاع و تغییر مکان جانبی طبقه یک سری شرایط در نظر گرفته شده . من فقط فکر میکنم با یک مثال این قضیه قابل حل باشه . 
فرض کنیم ساختمان 1 طبقه ای داریم به ارتفاع 4 متر با قاب ساده فولادی + مهاربند ضربدری . با بارگذاری زلزله و ثقلی و ... توی برنامه کامپیوتری ، یک خروجی تغییر مکان پیدا کردیم به مقدار 4 سانتیمتر . این خروجی میشه تغییر مکان نسبی . یعنی اگر در هنگام زلزله یک شاقول از بام به روی زمین بندازیم ، شاقول 4 سانتیمتر اونورتر از دیوار وایمیسته . البته این مقدار ، مقدار نسبی هستش و با مقدار واقعی رابطه دیگه ای داره.

1- فاصله این ساختمان تا دیوار همسایه باید حداقل یکصدم ارتفاع اون طبقه باشه ، یعنی 4 سانتیمتر 

اگر دو طبقه ساختمان هر یک به ارتفاع 4 متر داشته باشیم و طبقه اول 3 سانتیمتر و طبقه دوم با همان شرایط بالا کلاً 6 سانتیمتر جابجا شده باشد : 
2- طبقه بام : پنج هزارم 8 متر یعنی حداقل 4 سانتیمتر . طبقه اول : پنج هزارم 4 متر یعنی 2 سانتیمتر 

ساختمان 10 طبقه با همان شرایط بالا : کف طبقه 10 ام 18 سانتیمتر و کف بام 20 سانتیمتر در خروجی جابجا شده اند : 
3- تغییر مکان نسبی طرح طبقه 2 سانتیمتر ، R برابر 6 یعنی 12 سانتیمتر . یعنی در هنگام زلزله ، اگر طبقات پایین هم همین مقدار نسبی تغییر مکان داشته باشند باید 10 برابر 12 سانتیمتر ، یعنی 1.2 متر از دیوار همسایه فاصله داشته باشه چون در هنگام زلزله این سازه به شرط پایداری این مقدار جابجا میشه .حالا شما فکر کنید توی طبقه 10 ام یک ساختمان نشسته اید و زلزله میشه . شما الان اینجایید و در کمتر از 1 ثانیه 1.2 متر جابجا میشید J 
4- یک ساختمان 5 طبقه در مجاورت ساختمان 10 طبقه ما قرار داره ، باید طبقه 5 ام : 10 سانتیمتر ، در 3 یعنی 30 سانتیمتر فاصله بین بام ساختمان همسایه و طبقه پنج ساختمان ما باید باشه

.مشرفیت چیست؟بر چه اساسی محاسبه میشود؟